Kandydoza jamy ustnej u pacjentów po przeszczepieniu nerki

Pacjenci ze schyłkową niewydolnością nerek, u których leczenie opiera się na dializoterapii, bądź przeszczepieniu nerki, wymagają szczególnego podejścia w procesie leczenia stomatologicznego. Przeszczepienie nerek, będące obecnie najskuteczniejszą metodą leczenia schyłkowej niewydolności nerek, wiąże się ze stosowaniem długotrwałej terapii immunosupresyjnej. Leki immunosupresyjne zabezpieczają organizm biorcy przed utratą nerki, ale niosą za sobą skutki uboczne. Pacjenci poddawani powyższej terapii częściej narażeni są na występowanie zmian patologicznych m.in. w obrębie błony śluzowej jamy ustnej, a także zwiększoną podatność na zakażenia wirusowe, grzybicze oraz bakteryjne. Leki immunosupresyjne będące nieodłącznym elementem życia biorcy po przeszczepieniu nerki, zapewniają możliwie długotrwałe przetrwanie przeszczepu, jednocześnie obniżając odporność i zwiększając wrażliwość na zakażenia, a także zmniejszając zdolność gojenia się tkanek.

Jednym z najczęściej występujących powikłań leczenia immunosupresyjnego jest kandydoza jamy ustnej. Choroba ta jest najczęściej wywoływana przez grzyby z rodzaju Candida oraz Aspergillus fumigatus. Może rozwijać się u 20–60% osób po transplantacji narządów. Kandydoza jest chorobą uciążliwą oraz trudną w leczeniu. Niejednokrotnie zaburza funkcjonowanie całego organizmu. Występuje pod postacią rumienia, nadżerek lub pleśniawek. Pojawiając się najczęściej w pierwszych miesiącach po transplantacji. Najczęstszą postacią grzybicy jamy ustnej jest postać rzekomobłoniasta. Charakteryzuje się białawymi lub żółtawymi, miękkimi zmianami, wyglądem przypominającymi zsiadłe mleko. Ich zdjęcie
z powierzchni błony śluzowej pozostawia bolesne, krwawiące, rumieniowate nadżerki. Diagnostyka kandydozy rzekomobłoniastej nie stanowi trudności. Rutynowe badanie jamy ustnej pozwala na właściwą ocenę zgłaszanego problemu. Zmiany chorobowe najczęściej otoczone są zdrową błoną śluzową. Zmiany grzybicze mogą obejmować całą jamę ustną. Najczęściej umiejscawiają się na błonie śluzowej policzków, podniebienia, języka oraz gardła. Pacjenci ciepiący na kandydozę zgłaszają takie dolegliwości jak:

• ból,
• pieczenie,
• nadwrażliwość na przyjmowane pokarmy oraz
• suchość jamy ustnej.

Tabela 1. Czynniki predysponujące do grzybicy jamy ustnej

Warto podkreślić, że u biorców przeszczepów (w tym i biorców nerek) w pierwszych miesiącach po transplantacji, współistnieją dodatkowe czynniki zaburzające odporność. Mowa w tym momencie o niedoborach pokarmowych, zaburzeniach metabolicznych, stresie, antybiotykoterapii, a także rozległości operacji chirurgicznej oraz znieczulenia ogólnego. Co więcej, wszelkie nieprawidłowości w higienie jamy ustnej sprzyjają rozwojowi drożdżaków Candida, wywołując objawy chorobowe.

W mikroflorze ludzkiego organizmu drożdżaki występują regularnie. W momencie braku zaburzeń immunologicznych, w jamie ustnej mogą żyć latami, nie wywołując stanów chorobowych. Co ważne, zdrowy organizm może być nosicielem drożdży, przy jednoczesnym braku zakażeń jamy ustnej.

Leczenie miejscowe jest najczęściej pierwszym etapem walki z kandydozą. Właściwie dobrane leki pozwalają zarówno na pozbycie się uciążliwych objawów, ale również na wyeliminowanie przyczyn choroby.

Zazwyczaj stosowanymi lekami są:

• Nystatyna (zawiesina do smarowania śluzówek jamy ustnej lub tabletki do ssania),
• Daktarin (żel do jamy ustnej),
• Octenisept (płyn do płukania jamy ustnej),
• fiolet goryczki 1% (wodny roztwór do pędzlowania jamy ustnej),
• roztwór 3% wody utlenionej (1 łyżka na pół szklanki wody przegotowanej).

Jeśli powyższe metody leczenia okażą się nieskuteczne, lekarz może zalecić stosowanie leków przeciwgrzybiczych, np. flukonazol.

O sposobie leczenia stanów chorobowych wywołanych przez drożdże Candida decyduje lekarz. Sytuacja ta ma miejsce zwłaszcza u pacjentów po przeszczepieniu narządów. Uwzględniając interakcje przyjmowanych leków.

Pacjenci poddawani leczeniu immunosupresyjnemu w równym stopniu są narażeni na wystąpienie kandydozy. Stąd niezwykle istotna jest właściwa higiena jamy ustnej zarówno przed przeszczepieniem, jak i po. Dodatkowo uzupełniona ścisłą i regularną opieką stomatologiczną.

Źródła:

• Petkowicz B., Skiba-Tatarska M., Wysokińska-Miszczuk J.: „Kandydoza jamy ustnej”, „Gerontologia Polska” tom 14, nr 4, 160–164
• Lewińska-Chełstowska M., Banach J.: „Kandydoza jamy ustnej u pacjentów po przeszczepieniu nerki leczonych cyklosporyną A i takrolimusem.”, „Dental and Medical Problem” 2004, 41, 4, 671–674
• Borsukiewicz A., Szcześniak K., Wojtasiński K., Żerański K., Osiak M., Wojtowicz A.: „Trudno gojące się owrzodzenie błony śluzowej jamy ustnej u pacjenta po przeszczepieniu nerki allogenicznej. Opis przypadku. Retrospekcja.”, „Chirurgia Plastyczna i Oparzenia” 2021;9(1):29–32
• Serwańska-Świętek M., Rydzewski A.: „Powikłania gastroenterologiczne po transplantacji nerki”, „Przegląd Gastroenterologiczny” 2006; 1 (4): 208–213
• Kurnatowska I.: „Zakażenia grzybicze u chorych po przeszczepieniu nerki.”, „Forum Nefrologiczne” 2017, tom 10, nr 2, 114–123