Przeszczepienie nerki jest najbardziej optymalną metodą leczenia schyłkowej niewydolności nerek. Transplantacja wiąże się z przyjmowaniem przez biorców leków immunosupresyjnych. Leki te obniżają odporność, co stanowi większą podatność na choroby zakaźne. Mówimy tu o zakażeniach zarówno wirusowych, bakteryjnych, jak i grzybiczych. Zakażenia te stanowią najczęstsze powikłanie u biorców narządów. Są przyczyną 20-30% zgonów po transplantacji. Dzieje się tak m.in. na drodze zniszczeń w organizmie spowodowanych chorobą, która doprowadziła do przeszczepienia, zaburzeń metabolicznych (w tym cukrzycy, mocznicy, niedożywienia), zakażeń wirusami CMV, EBV, HIV, HBV, HCV, a przede wszystkim na drodze upośledzenia odporności spowodowanej przyjmowaniem leków immunosupresyjnych. Co więcej, u biorców może dojść do zakażeń oportunistycznych, czyli wywołanych drobnoustrojami powszechnymi w środowisku, ale chorobotwórczymi tylko dla osób z obniżoną odpornością lub patogenami, które u osób zdrowych wywołują łagodne infekcje, a u biorców mogą zakończyć się inwazyjnymi chorobami o ciężkim przebiegu. Zakażenia związane z obniżoną odpowiedzią układu immunologicznego charakteryzują się znacznie cięższym przebiegiem, szybkim uogólnieniem infekcji, a nawet zgonem. Warto podkreślić, że mimo tego, iż leki immunosupresyjne obniżają odporność organizmu, zapobiegają procesowi odrzucania narządu.
Nie dziwi fakt, że chorym po transplantacji przez pewien okres zaleca się całkowitą izolację oraz ścisły reżim higieniczny. Czynnik chorobotwórczy niegroźny dla zdrowego człowieka, dla biorcy, zwłaszcza w początkowym okresie, stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Niewątpliwie, najważniejszym działaniem profilaktycznym chorób zakaźnych u biorców są szczepienia. Jeśli to możliwe, pakiet szczepień powinien być wykonany jeszcze przed transplantacją. Pacjenci ze schyłkową niewydolnością nerek kwalifikowani do przeszczepu, niejednokrotnie są osobami dializowanymi, z czym wiąże się nieco niższa odpowiedź na szczepienie, niż u osób zdrowych. Jednak i tak jest ona wyższa, niż w odpowiedzi na szczepienie wykonane po transplantacji. Na co wpływ mają leki immunosupresyjne. Nierzadko, tej grupie pacjentów zalecana jest większa liczba szczepionek i w większej dawce, niż osobom zdrowym. W przypadku szczepionek inaktywowanych, w celu zapewnienia lepszej ochrony specjaliści zalecają szczepienie przed transplantacją zgodnie z zaleceniami danego kraju, a następnie podanie dawki przypominającej w okresie 3-6 miesięcy od przeszczepienia.
Nie tylko biorca, ale i osoby z jego najbliższego otoczenia oraz personel medyczny powinni poddawać się szczepieniom ochronnym zalecanym w danym kraju. Rutyną powinno stać się szczepienie nieaktywną szczepionką przeciwko grypie sezonowej.
Podobne spostrzeżenia dotyczą zakażenia COVID-19, który u biorców cechuje się niezwykle ciężkim przebiegiem oraz wysoką śmiertelnością (ok. 20%). Z tego względu powinni oni otrzymać szczepionkę jak najwcześniej, najlepiej przed przeszczepieniem. Pacjenci po transplantacji mogą otrzymać każdy rodzaj inaktywowanej szczepionki anty-SARS-CoV-2. Przeciwciała przeciwko SARS-CoV-2 powstają po 2-3 tygodniach od podania pierwszej dawki szczepionki. Wszelkie informacje dotyczące bezpieczeństwa oraz skuteczności szczepień powinny być podstawą do przeprowadzenia indywidualnej analizy ryzyka i korzyści przy podjęciu decyzji o przeprowadzeniu lub rezygnacji ze szczepień (zgodne ze stanowiskiem Światowej Organizacji Zdrowia z dnia 8 stycznia 2021 r.).
Co ważne, osobom po przeszczepieniu narządów nie podaje się szczepionek „żywych”. Podanie tego rodzaju szczepionek niesie za sobą ryzyko indukowanej szczepionką choroby. Ze względu na szereg zalet są one zalecane przed transplantacją. Szczepienie jednak, należy zakończyć w okresie nie krótszym niż 4 tygodnie przed zabiegiem transplantacji.
Początkowy okres po transplantacji jest najtrudniejszy, z największym ryzykiem zakażenia. Działania profilaktyczne, higieniczny styl życia oraz unikanie miejsc ze szczególnym ryzykiem zakażenia, pozwala z nadzieją patrzeć na przyszłość, a co najważniejsze pozwala na nowo powrócić do aktywności zawodowych, fizycznych i społecznych, oczywiście pod czujnym okiem zespołu terapeutycznego.
Źródło:
- Durlik M., Dębkowska-Materkowska D. „Szczepienia u pacjentów po transplantacji nerki”, w: Terapia, nr 1 (360) 2018, 28-62
- https://poltransplant.pl/Download/covid/2021_01_15_Stanowisko_Poltransplantu_ws_Covid_19.pdf
- https://poltransplant.pl/Download/covid/Stanowisko_PTT_Szczepienie_przeciw_SARS_CoV_2_15_01_2021.pdf
- https://www.mp.pl/szczepienia/artykuly/wytyczne/230398,jak-szczepic-osoby-z-przewlekla-choroba-nerek-i-po-przeszczepieniu-nerki