Znaczny postęp w medycynie, a zwłaszcza w transplantologii oraz wdrożenie nowoczesnych metod immunosupresji, w istotny sposób przyczyniły się do wydłużenia czasu przeżycia pacjentów po przeszczepieniu narządów. Tym samym, długotrwała immunosupresja stosowana po transplantacji, wiąże się z możliwością wystąpienia powikłań. Biorcy nerek narażeni są m.in. na podwyższone ryzyko rozwinięcia się nowotworów skóry w porównaniu do pozostałej części populacji. Nowotwory skóry występujące u tej grupy pacjentów, charakteryzują się wyższym stopniem agresywności oraz mogą znacząco zwiększać śmiertelność. Stanowią ok. 40-50% wszystkich nowotworów u biorców nerek, jakie rozwinęły się już po przeszczepieniu narządu.
Czynniki ryzyka rozwoju nowotworu po przeszczepieniu nerki możemy podzielić na:
- tradycyjne- występujące w populacji ogólnej, tj.
- wiek,
- płeć,
- rasa,
- typ skóry,
- kolor oczu,
- kolor włosów,
- ekspozycja na promieniowanie słoneczne,
- palenie papierosów,
- uwarunkowania genetyczne,
- czynniki środowiskowe,
- czynniki geograficzne,
- związane z przeszczepieniem, tj.
- leczenie immunosupresyjne, tj.
- czas leczenia,
- dawka leku,
- ekspozycja na leki,
- liczba podawanych leków,
- rodzaj stosowanych leków,
- leczenie immunosupresyjne w okresie przedtransplantacyjnym,
- dysfunkcja układu immunologicznego,
- przyczyna niewydolności nerek,
- czas dializoterapii,
- przewlekłe zakażenia wirusowe.
- leczenie immunosupresyjne, tj.
Pomimo zastosowania w transplantologii nowych, skuteczniejszych, a tym samym bezpieczniejszych leków immunosupresyjnych, w dalszym ciągu długotrwałe leczenie immunosupresyjne jest jednym z głównych czynników etiopatogenetycznych dalszych powikłań po przeszczepieniu, do których zaliczamy infekcje, zwiększoną zapadalność na choroby sercowo-naczyniowe oraz nowotworowe. Ryzyko wystąpienia nowotworów u biorców narządów unaczynionych, w tym nowotworów skóry, wzrasta z każdym rokiem po przeszczepieniu. Ryzyko zachorowania na raka skóry w grupie biorców nerek w krajach o dużym nasłonecznieniu określa się na poziomie:
- 45% 10 lat po transplantacji,
- 70% 20 lat po transplantacji.
W krajach o umiarkowanym klimacie, ryzyko to szacuje się na poziomie:
- 16% 10 lat po transplantacji,
- 41% 20 lat po transplantacji.
Najczęściej zdiagnozowanymi nowotworami skóry u biorców nerek są niemelanocytowe raki (NMSC):
- rak kolczystokomórkowy skóry (squamous cell carcinoma, SCC, rak płaskonabłonkowy),
oraz
- rak podstawnokomórkowy (basal cell carcinoma, BCC).
Przy czym w populacji biorców nerek SCC występuje do 4 razy częściej niż BCC (w populacji kompetentnej immunologicznie, to BCC występuje 4 razy częściej niż SCC).
Częstość występowania czerniaka złośliwego (malignant melanoma, MM, wywodzącego się z komórek melanocytowych) w populacji biorców nerek, nie jest tak dobrze zbadana, jak wcześniej opisywanych zmian. Stopień ryzyka zachorowania na czerniaka nie jest jednoznacznie określany. Publikacje naukowe szacują go od poziomu identycznego co w populacji immunokompetentnej, aż do 12-krotnie zwiększonego u chorych po transplantacji narządu.
Spośród wszystkich czynników ryzyka zachorowania na nowotwory skóry, niewątpliwie najważniejszym jest promieniowanie ultrafioletowe (promieniowanie UV). U biorców narządów jego działanie kancerogenne dodatkowo wzmacniane jest leczeniem immunosupresyjnym. Promieniowanie UV jest jednym z najlepiej poznanych czynników etiopatogenezy raków skóry. Co więcej, jest czynnikiem, którego wpływ możemy zminimalizować poprzez właściwą profilaktykę.
Ważne, aby:
- unikać opalania się zarówno na słońcu, jak i w solarium,
- stosować przez cały rok kremy z filtrem (zwłaszcza latem, kiedy powinno się używać na wszystkie odsłonięte części ciała emulsję z wysokim filtrem-SPF nie mniejszy niż 30),
- wprowadzić samokontrolę znamion oraz pieprzyków,
- regularnie (min. raz w roku) kontrolować znamiona oraz pieprzyki u dermatologa.
Znając ryzyko oraz kroki, jakie należy podjąć, aby zapobiegać oraz wykrywać raka skóry, pacjenci mogą mieć znaczący i pozytywny wpływ na swoje zdrowie. Całkowite wyleczenie pacjenta jest możliwe, jeśli tylko nowotwór zostanie zdiagnozowany w odpowiednim momencie. Zmiana wcześnie wykryta, w wielu przypadkach nie stanowi trudności w leczeniu. Należy jednak pamiętać, że w grupie pacjentów po transplantacji, rak skóry może postępować szybciej oraz bardziej agresywnie.
Źródło:
- Cegielska A.: „Ocena zależności pomiędzy antygenami zgodności tkankowej oraz limfocytami T regulatorowymi krwi obwodowej a zapadalnością na nowotwory skóry u pacjentów po przeszczepieniu nerki.” https://ppm.edu.pl/info/phd/GUM58f5110f8e0040f9a0e6ebc78847fc67/
- Imko-Walczuk B., Cegielska A., Jaśkiewicz J., Dębska-Ślizień A., Rutkowski B.: „Czerniak w populacji chorych po przeszczepieniu narządów.”, NOWOTWORY Journal of Oncology 2012, volume 62, number 2, 109–114
- Karczewski M., Karczewski J., Świejkowska A., Wiktorowicz K.: „Nowotwory skóry u pacjentów po przeszczepieniu nerki.”, Nowiny Lekarskie 2010, 79, 6, 479–482
- Magdalena Durlik M.: „Nowotwory u biorców przeszczepu nerkowego – rola zakażeń wirusowych i leczenia immunosupresyjnego.”, Postępy Nauk Medycznych 10/2009,
827-833