Otyłość stanowi istotny problem współczesnej cywilizacji. Jest czynnikiem ryzyka, które w zestawieniu z chorobami współistniejącymi, prowadzi do skrócenia oczekiwanej długości życia. Wśród pacjentów z przewlekłą chorobą nerek, nadwaga oraz otyłość uznawane są za czynniki nasilające postęp choroby. Zwiększona masa ciała jest powszechnym problemem nie tylko w momencie samej operacji przeszczepienia nerki, ale również i przede wszystkim po transplantacji. Ocenia się, że średni wzrost masy ciała w pierwszym roku po przeszczepieniu wynosi około 3-10 kg. W tym przypadku względy kosmetyczne wynikające z przyrostu masy ciała stanowią najmniej istotny problem. Otyłość oraz niekontrolowany przyrost masy ciała po transplantacji zwiększają ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego, chorób serca, cukrzycy oraz dyslipidemii, skracając czas przeżycia przeszczepionego organu, a w konsekwencji wpływając na skrócenie długości życia biorcy.
W trakcie przeszczepienia otyłość u biorcy znacząco wpływa na przebieg operacji m.in. utrudniając dostęp do naczyń krwionośnych, oddziałując tym samym na czas trwania zabiegu. W efekcie wydłużając czas hospitalizacji uwarunkowany m.in. powikłaniami pooperacyjnymi, powstałymi na drodze infekcji.
Do przyczyn wpływających na wzrost masy ciała po przeszczepieniu należą m.in. poprawa apetytu i samopoczucia, brak restrykcji dietetycznych, mała aktywność fizyczna, a także stosowanie leków immunosupresyjnych. Istotny wpływ mają również predyspozycje genetyczne, płeć biorcy (otyłość częściej występuje u kobiet) oraz sytuacja finansowa pacjenta.
Leki immunosupresyjne, w tym leki steroidowe, stanowią podstawowe narzędzie w zapobieganiu oraz w walce z ostrym odrzuceniem narządu. Nie ulega jednak wątpliwości, że jednym z działań niepożądanych stosowania omawianej grupy leków jest zwiększony apetyt. Upływ czasu oraz ograniczenie dawki leku korzystnie redukuje wspomniane działanie uboczne.
Pacjenci przyjmujące leki steroidowe niejednokrotnie obserwują u siebie:
- zatrzymanie sodu oraz wody w organizmie,
- zmieniony wygląd twarzy (twarz opuchnięta),
- gromadzenie się tłuszczu w określonych okolicach ciała (brzuch, kark),
- zmniejszenie masy mięśniowej (np. na kończynach).
Wymienione działania niepożądane steroidoterapii w znacznej mierze zależą od dawki oraz rodzaju stosowanego preparatu, co warto skonsultować z lekarzem. Ważne, aby samodzielnie nie modyfikować dawki leków, co może doprowadzić do odrzucenia nerki, a nawet utraty życia. Warto podkreślić, że na zwiększenie masy ciała u pacjentów po przeszczepieniu nerki leki steroidowe mogą mieć wpływ, natomiast bezpośrednią przyczyną jest styl życia, w tym przyjmowanie nadmiernej ilości pożywienia.
Istotą zapobiegania oraz walki z otyłością jest odpowiednia dieta, adekwatna do aktywności fizycznej. Racjonalne odżywianie w korzystny sposób wpływa na masę ciała, stan zdrowia, oraz samopoczucie. Odpowiednio skomponowana dieta może zostać wprowadzona do jadłospisu na każdym etapie. Zarówno przed operacją, jak i po przeszczepieniu. Warto podkreślić, że tzw. „diety cud” są kategorycznie przeciwskazane u osób po przeszczepieniu nerki. Szybka utrata masy ciała może doprowadzić do:
- zaburzeń elektrolitowych,
- odwodnienia,
- kwasicy,
- wzrostu stężenia kwasu moczowego,
- kamicy pęcherzyka żółciowego.
Powikłania te mogą mieć wpływ na funkcjonowanie przeszczepionej nerki. Co istotne, w efekcie radykalnej zmiany diety, może dojść do znacznych wahań stężeń leków immunosupresyjnych, wynikających z zaburzeń ich wchłaniania.
Obecnie najbezpieczniejszą i najlepszą metodą leczenia otyłości u osób po przeszczepieniu nerki jest zbilansowana dieta wspierana regularną aktywnością fizyczną. Pozytywne nastawienie pacjenta oraz wsparcie doświadczonego dietetyka pozwala osiągnąć oraz utrzymać odpowiednią masę ciała. Wszelkie formy chirurgicznego leczenia otyłości tj. zmniejszenie objętości żołądka, wytworzenie by-passa żołądkowo-jelitowego, czy też założenie opaski na żołądek nie są wskazane. Ryzyko powikłań związane z dużym prawdopodobieństwem infekcji oraz problemów z gojeniem się ran pooperacyjnych we współistnieniu leczenia immunosupresyjnego, przewyższa nad ewentualnymi korzyściami takiego sposobu leczenia.
Źródło:
- Dębska-Ślizień A., Śledziński Z., Rutkowski B.: Jak żyć z przeszczepioną nerką. Poradnik dla pacjentów o ich bliskich”, Wydawnictwo Czelej, Wydanie III, Lublin 2015
- Wołoszyk P., Małgorzewicz S., Chamienia A., Dębska-Ślizień A.: „Otyłość
i pooperacyjny przyrost masy ciała u biorców przeszczepu nerki”, Forum Nefrologiczne 2018;11(4):250-255. - Tałałaj M.: „Otyłość a choroby nerek”, Postępy Nauk Medycznych 5b/2013, s. 26-30